Περίληψη: Παραγραφή αξιώσεων υπαλλήλων της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. μετά την κατάργηση της, κατά του Δημοσίου ως καθολικού διαδόχου αυτής.
[Α] Με την από 10-04-2019, με αριθμό καταθέσεως .../2019 αίτηση αναιρέσεως, προσβάλλεται η εκδοθείσα αντιμωλία των διαδίκων κατά την ειδική διαδικασία των εργατικών διαφορών, με αριθμό 3282/2017 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών που δίκασε ως Εφετείο, επί της από 27-07-2016 με αριθμό καταθέσεως ......./2016 έφεσης των 3ου, 4ου και 6ου των εναγόντων και ήδη αναιρεσιβλήτων .... και... και της από 28-08-2016, με αριθμό καταθέσεως ....../2016 έφεσης του εναγομένου και ήδη αναιρεσείοντος Ελληνικού Δημοσίου, στρεφομένης καθόλων των εναγόντων (έξι συνολικά) και ήδη αναιρεσιβλήτων, κατά της υπ` αριθ. 1238/2015 οριστικής απόφασης του Ειρηνοδικείου Αθηνών. Με την άνω απόφαση είχε γίνει δεκτή στο σύνολό της, ως προς τον πρώτο ενάγοντα - αναιρεσίβλητο και κατά ένα μέρος ως προς τους λοιπούς η από 01-12-2014, με αριθμό καταθέσεως ....../2014 αγωγή τους και υποχρεώθηκε το εναγόμενο να καταβάλει ως καθολικός διάδοχος της ανώνυμης εταιρίας με την επωνυμία "ΕΡΤ ΑΕ", με την οποία συνέδεε τους ενάγοντες σύμβαση εξηρτημένη εργασίας αορίστου χρόνου στον πρώτο ενάγοντα το ποσό των 8.376,31 ευρώ, στον δεύτερο το ποσό των 3.982,96 ευρώ, στον τρίτο το ποσό των 4.663,25 ευρώ στον τέταρτο το ποσό των 5.051,62 ευρώ, στον πέμπτο, το ποσό των 3.585,08 ευρώ και στον έκτο το ποσό των 5.216,22 ευρώ, για παρασχεθείσα εργασία σε ημέρες Κυριακής και αργιών, προσαύξηση ωρομισθίου για εργασία Κυριακών, αργιών και νυκτερινή εργασία, για πραγματοποιηθείσα πρόσθετη εργασία, υπερεργασία και υπερωρίες στους πέντε πρώτους και αποζημίωση για παράνομη στέρηση αναπληρωματικής ημέρας ανάπαυσης λόγω εργασίας κατά τα Σάββατα στον έκτο ενάγοντα και για το χρονικό διάστημα από 01-11-2012 μέχρι 11-06-2013, κατά τις ειδικότερες διακρίσεις. Με την προσβαλλομένη απόφαση έγιναν τυπικά δεκτές οι ως άνω εφέσεις και στη συνέχεια: α) απορρίφτηκε κατ` ουσίαν η από 27-07-2016 έφεση των τριών ως άνω εναγόντων - αναιρεσιβλήτων, με την οποία προσέβαλαν την εκκαλουμένη, ως προς τα κεφάλαια της αγωγής τους που αφορούσαν αποζημίωση για στέρηση αναπληρωματικής ημέρας ανάπαυσης λόγω εργασίας σε Σάββατα και Κυριακές για τους δύο πρώτους εκκαλούντες και αποζημίωση για στέρηση αναπληρωματικής ημέρας ανάπαυσης λόγω εργασίας σε Κυριακές για τον τρίτο, που είχαν απορριφθεί ως αόριστα και έτσι επικυρώθηκε κατά το μέρος αυτό η ως άνω απόφαση του πρωτοβαθμίου Δικαστηρίου, β) απορρίφθηκε σχετικός λόγος της από 28-09-2016 έφεσης που εναγομένου - αναιρεσείοντος Ελληνικού Δημοσίου περί αοριστίας της αγωγής ως προς τα λοιπά κεφάλαια αυτής που είχαν κριθεί ορισμένα από το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο και γ) κατά παραδοχή σχετικού λόγου της ως άνω έφεσης εξαφανίστηκε η εκκαλουμένη απόφαση ως προς τους τρίτο και τέταρτο των εναγόντων - αναιρεσιβλήτων .... και ..., κατά τα κεφάλαια της αγωγής, ως προς τα οποία είχε γίνει δεκτή η αγωγή και αφού κρατήθηκε η υπόθεση κατά τα κεφάλαια αυτά, έγινε δεκτή η αγωγή κατά ένα μέρος και ως βάσιμη στην ουσία της και υποχρεώθηκε το εναγόμενο - αναιρεσείον να καταβάλει τα ποσά των 4.333,13 ευρώ και 4.768,86 ευρώ, στον τρίτο και τέταρτο των αναιρεσιβλήτων, αντίστοιχα, για τις προαναφερόμενες αιτίες, νομιμοτόκως. (..)
Στις διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 90 Ν. 2362/1995 "Δημόσιο Λογιστικό" που ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο "και είναι όμοιες με τις διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 140 Ν. 4270/2014, ορίζεται ότι η απαίτηση οποιουδήποτε των επί σχέση δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του Δημοσίου πολιτικών ή στρατιωτικών κατ` αυτού, που αφορά σε αποδοχές ή άλλες πάσης φύσεως απολαβές αυτών ή αποζημιώσεις έστω και αν βασίζεται σε παρανομία των οργάνων του Δημοσίου ή στις περί αδικαιολογήτου πλουτισμού διατάξεις παραγράφεται μετά διετία από της γενέσεώς της. Επίσης στις διατάξεις της παρ.3 του άρθρου 48 του ΝΔ 496/1997 "περί λογιστικού του ΝΠΔΔ" ορίζεται ότι ο χρόνος παραγραφής των κατά του νομικού προσώπου αξιώσεων των υπαλλήλων τούτου που συνδέονται με αυτό με σχέση δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου από καθυστερούμενες αποδοχές ή άλλες πάσης φύσεως απολαβές ή αποζημιώσεις από αδικαιολόγητο πλουτισμό είναι δύο ετών.
Περαιτέρω, στη διάταξη της παρ. 3 του άρθρου 14 του συστατικού της ΕΡΤ-ΑΕ Ν. 1730/1987 ορίζεται ότι οι διατάξεις για την παραγραφή αξιώσεων, για τόκους, προσωποκράτηση και εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων, που ισχύουν υπέρ του Δημοσίου, εφαρμόζονται και υπέρ της ΕΡΤ-ΑΕ και των εταιρειών που ιδρύονται με αποκλειστικά κεφάλαιά της. Οι διατάξεις της παραγράφου αυτής, εκτός από εκείνες για τόκους, δεν εφαρμόζονται για τις αξιώσεις του προσωπικού των εταιριών αυτών, που προέρχονται από την παροχή εργασίας τους, για τις οποίες εφαρμόζεται η ισχύουσα νομοθεσία. Εξάλλου κατά το άρθρο 250 αριθ. 17 ΑΚ παραγράφονται σε πέντε χρόνια οι αξιώσεις των κάθε είδους μισθών, η δε παραγραφή αυτή κατ` άρθρο 253 αρχίζει μόλις λήξει το έτος μέσα στο οποίο συμπίπτει η κατ` άρθρο 251 ΑΚ έναρξή της. Η διάταξη αυτή είχε εφαρμογή και για τις αξιώσεις μισθών του προσωπικού της ΕΡΤ-ΑΕ, κατά το ως άνω άρθρο 14 παρ. 5 εδ β του Ν. 1730/1987 (ΑΠ 1346/2002).
Με τη νομίμως δημοσιευθείσα στην ΕτΚ (Β` 1414/11.6.2013) υπ` αριθ. οικ. 2/11.6.2013 κοινή απόφαση του Υπουργού Οικονομικών και του Υφυπουργού στον Πρωθυπουργό "κατάργηση της δημόσιας επιχείρησης ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ραδιοφωνία - Τηλεόραση, Ανώνυμη Εταιρεία (ΕΡΤ- ΑΕ)", που εκδόθηκε κατ` εξουσιοδότηση του άρθρου 1 4β του Ν. 3429/2005 (Α` 180), το οποίο προστέθηκε με το άρθρο 66 παρ. 1 του Ν. 4002/2011 και τροποποιήθηκε διαδοχικά με την παρ. 8 του άρθρου 1 της Πράξης Νομοθετικού περιεχομένου 31/31.12.2011 και με την παρ.2 του άρθρου τρίτου του Ν. 4047/2012, ορίστηκαν τα ακόλουθα: Στο άρθρο 1 ότι «1. Η ελληνική Ραδιοφωνία - Τηλεόραση, Ανώνυμη Εταιρεία (ΕΡΤ- ΑΕ), που ιδρύθηκε με το Ν. 1730/1987 (Α` 145) ως ενιαίος φορέας καταργείται [...]» και στο άρθρο 2, όπως αυτό τροποποιήθηκε με το άρθρο πρώτο της κοινής απόφασης υπ` αριθμ. Οικ. 6/8.7.2013 του Υπουργού Οικονομικών και του Υφυπουργού στον Πρωθυπουργό (Β` 1675/8.7.2013) και στη συνέχεια με το άρθρο 42 παρ.2 και 11 του Ν. 4262/2014 (Ά 114/10.5.2014) παρ. 1 ορίζεται ότι «το σύνολο των στοιχείων του ενεργητικού και παθητικού της "ΕΡΤ-ΑΕ" και των θυγατρικών της, περιλαμβανομένων των πάσης φύσεως δικαιωμάτων, αξιώσεων και υποχρεώσεων, μεταβιβάζονται αυτοδικαίως από τη δημοσίευση της παρούσας και χωρίς καμία άλλη διατύπωση στο δημόσιο, εκπροσωπούμενο από τον Υπουργό Οικονομικών [...]» και την παρ.2 αυτού, ότι «το Δημόσιο καθίσταται διάδοχος του συνόλου των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην προηγούμενη παράγραφο [...] γ. Η κατάργηση της "ΕΡΤ ΑΕ" και των θυγατρικών της συνιστά λόγο βίαιης διακοπής της δίκης, κατά το άρθρο 286 KΠολΔ Η διακοπή επέρχεται με τη δημοσίευση της παρούσας απόφασης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, κατά παρέκκλιση του άρθρου 287 KΠολΔ, χωρίς να απαιτείται γνωστοποίηση της διακοπής και του λόγου της από το Ελληνικό Δημόσιο. Η δίκη που διακόπηκε συνεχίζεται σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 290 επ. του KΠολΔ με διάδικο το Ελληνικό Δημόσιο ως διάδοχο της "ΕΡΤ ΑΕ" και των θυγατρικών της, εκπροσωπούμενο από τον Ειδικό Διαχειριστή».
Με τις ανωτέρω παρατεθείσες διατάξεις, μετά την κατάργηση της "ΕΡΤ ΑΕ" και των θυγατρικών της, το σύνολο των στοιχείων του ενεργητικού και παθητικού της, περιλαμβανομένων των πάσης φύσεως δικαιωμάτων, αξιώσεων και υποχρεώσεών της, μεταβιβάστηκαν αυτοδικαίως στο Ελληνικό Δημόσιο. Επομένως, βάσει των ανωτέρω διατάξεων, το Δημόσιο κατέστη διάδοχος τόσο των απαιτήσεων αυτής και των θυγατρικών της κατά τρίτων, όσο και των υποχρεώσεών τους έναντι τρίτων, ακόμη και των επίδικων. Ειδικότερα, οι υποχρεώσεις της άνω εταιρίας και των θυγατρικών της, παρά τη μεταβολή στο πρόσωπο του οφειλέτη, διατηρούν την ταυτότητά τους και μεταβαίνουν στο τελευταίο με όλα τα μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα που είχαν (ΑΠ 1101/2019, ΑΠ 1287/2018). Έτσι η απαίτηση που μεταβιβάζεται παραμένει αναλλοίωτη κατά τα εκ του νόμου χαρακτηριστικά της (ουσιαστικά ή δικονομικά) και συνεπώς ο χρόνος της παραγραφής αυτής παραμένει ο ίδιος, ως είχε πριν τη διαδοχή, καθώς και η αφετηρία του υπολογισμού της. Εξάλλου, η απαίτηση διατηρεί την αυτοτέλειά της, υποκείμενη στις περί παραγραφής διατάξεις του Αστικού Κώδικα, που ίσχυαν για την ως άνω ανώνυμη εταιρία και όχι στις περί παραγραφής διατάξεις του Ν. 2362/1995 ή του ΝΔ 496/1974 (βλ. και ΑΠ 241/2020, ΑΠ 923/1991). (..)
Το αναιρεσείον, με τον πρώτο λόγο αναίρεσης, επικαλούμενο πλημμέλεια της προσβαλλόμενης απόφασης από τον αριθ.1 του άρθρου 560 KΠολΔ, προβάλλει ότι το Εφετείο εσφαλμένα ερμήνευσε και εφάρμοσε τις παραπάνω διατάξεις των άρθρων 90 παρ.3 Ν. 2362/1991 σε συνδυασμό με τις διατάξεις της παρ.3 άρθρου 140 Ν. 4270/2014, καθώς και του άρθ. 48 παρ. 3 ΝΔ 496/1974, διότι δέχθηκε ότι οι ένδικες αξιώσεις των εναγόντων κατά της ΕΡΤ ΑΕ, στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της οποίας υποκαταστάθηκε ως καθολικός διάδοχος, υπάγονται στην κοινή πενταετή παραγραφή που ισχύει για απαιτήσεις από παροχή εργασίας και όχι στη διετή παραγραφή των ως άνω διατάξεων, που ισχύουν για το Δημόσιο και τα ΝΠΔΔ και ήταν εφαρμοστέες στην προκειμένη περίπτωση και απέρριψε έτσι την ένσταση διετούς παραγραφής που είχε υποβάλει παραδεκτά ενώπιον του.
[Β] Στην προκειμένη περίπτωση, από την παραδεκτή, κατ` άρθρο 561 παρ.2 KΠολΔ, επισκόπηση των διαδικαστικών εγγράφων, προκύπτουν τα ακόλουθα: Οι αναιρεσίβλητοι με την από 10-12-2014 αγωγή τους ενώπιον του Ειρηνοδικείου Αθηνών, κατά του Ελληνικού Δημοσίου, ως καθολικού διαδόχου με την υπ` αριθ. Κοινή οικ.6/8.7.2013 του Υπουργού Οικονομικών και του Υφυπουργού στον Πρωθυπουργό, της ανώνυμης εταιρίας με την επωνυμία "Ελληνική Ραδιοφωνία - Τηλεόραση Α.Ε. (ΕΡΤ-ΑΕ)" που καταργήθηκε με την υπ`αριθ. οικ. 2/11.6.2013 κοινή απόφαση του Υπουργού Οικονομικών και του Υφυπουργού στον Πρωθυπουργό, ζήτησαν να υποχρεωθεί να τους καταβάλει τα αναφερόμενα ποσά, που αφορούσαν αξιώσεις από σύμβαση εξηρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου, που τους συνέδεε με την καταργηθείσα "ΕΡΤ ΑΕ", γεγενημένες από την παροχή εργασίας τους στην τελευταία εταιρεία, κατά το πριν την υποκατάσταση χρονικό διάστημα, από 01-11-2012 μέχρι 11-06-2013. Κατά τη συζήτηση της αγωγής στις 07-10-2015, το Ελληνικό Δημόσιο προέβαλε παραδεκτώς τον ισχυρισμό περί διετούς παραγραφής των ένδικων αξιώσεων, ήτοι ότι έχουν υποπέσει στη διετή παραγραφή του άρθρου 90 του Ν. 2362/1995 και άρθρου 48 νδ 496/1974. To πρωτοβάθμιο Δικαστήριο απέρριψε την ένσταση με την αιτιολογία ότι η επέκταση στην ΕΡΤ των ως άνω διατάξεων με τις οποίες θεσπίζεται ευνοϊκότερη ρύθμιση ως προς το χρόνο παραγραφής αντίκειται στα άρθρα 4, 20 παρ. 1 και 24 Σ και στην ΕΣΔΑ και στη συνέχεια έκανε δεκτή την αγωγή, επιδικάζοντας τα προαναφερόμενα ποσά. Κατά της πρωτόδικης απόφασης το εναγόμενο Ελληνικό Δημόσιο άσκησε την από 28-09-2016 έφεσή του, παραπονούμενο μεταξύ άλλων, για την απόρριψή της ως άνω ένστασης παραγραφής.
Το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, με την προσβαλλόμενη απόφασή του δέχθηκε τα ακόλουθα, όσον αφορά τον ερευνώμενο λόγο:
«| [...]Περαιτέρω, ο ισχυρισμός περί διετούς παραγραφής (κατ` άρθρο 90 ν. 2362/1995 και 48 ν.δ. 496/1994), που προβάλλει το εναγόμενο - εκκαλούν, πρέπει να απορριφθεί ως νόμω αβάσιμη, διότι ναι μεν η ένδικη αγωγή ασκήθηκε κατά του Ελληνικού Δημοσίου, πλην όμως ως καθολικού διαδόχου της εργοδότριας και υποχρέου εταιρείας ΕΡΤ ΑΕ, που καταργήθηκε την 11-06-2013, δηλαδή το Ελληνικό δημόσιο υπεισήλθε στο σύνολο των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων της ΕΡΤ ΑΕ ως είχαν κατά τον χρόνο της διαδοχής και δεν ασκεί ιδία δικαιώματα, συνεπώς δεν δύναται να επικαλεσθεί τη διετή παραγραφή που προβλέπεται για τις αξιώσεις κατ` αυτού ως ευθέως υποχρέου, αλλά εν προκειμένω ισχύει η πενταετής παραγραφή, καθότι κρίνονται αξιώσεις των εναγόντων κατά της ανώνυμης εταιρείας ΕΡΤ ΑΕ [...]|».
Με την κρίση του αυτή το Εφετείο, δεν παραβίασε τις ως άνω ουσιαστικού δικαίου διατάζεις του άρθρου 90 παρ.3 Ν. 2362/1995 και 48 παρ.3 ΝΔ 496/1974, τις οποίες ορθά δεν εφήρμοσε, διότι οι εν λόγω αξιώσεις των εναγόντων από σύμβαση εξηρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου, που ανάγονται στο χρονικό διάστημα από 01-11-2012 μέχρι 11-06-2013, γεννήθηκαν πριν την κατάργηση της "ΕΡΤ ΑΕ" και μετά την κατάργησή της μεταφέρθηκαν στο Δημόσιο, ο δε χρόνος της παραγραφής αυτών, παραμένει ο ίδιος, όπως είχε πριν τη διαδοχή, καθοριζόμενος από την αρχική τους φύση, ως οφειλών γεγεννημένων πρωτογενώς, όχι από την παροχή εργασίας στο εναγόμενο Δημόσιο, αλλά σε τρίτο νομικό πρόσωπο και εν προκειμένω την ΕΡΤ ΑΕ, τις οποίες ανέλαβε να πληρώσει, ως καθολικός διάδοχος αυτού, ως είχαν πριν από την υποκατάσταση.
Συνεπώς υπόκεινται σύμφωνα με τα αναφερόμενα στη μείζονα σκέψη, σε πενταετή παραγραφή, η οποία αρχίζει από το τέλος του έτους μέσα στο οποίο γεννήθηκαν και κατέστη δυνατή η επιδίωξή τους και δεν συμπληρώθηκε μέχρι την άσκηση της ένδικης αγωγής (29-12-2014). Επομένως, ο πρώτος λόγος αναίρεσης από το άρθρο 560 αριθ. 1 KΠολΔ, με τον οποίο πλήττεται η προσβαλλομένη για παραβίαση των διατάξεων των άρθρων 90 παρ.3 Ν. 2362/1995 και 48 παρ. 3 ΝΔ 496/1974, είναι αβάσιμος. (..)
Το αναιρεσείον - εναγόμενο με τον δεύτερο λόγο της αναίρεσης προβάλλει την αιτίαση ότι το δευτεροβάθμιο δικαστήριο εσφαλμένα δέχθηκε ότι η αγωγή ήταν ορισμένη ως προς τον τρόπο καθορισμού του ωρομισθίου, με το οποίο διαμορφώνονται τα διεκδικούμενα κονδύλια όλων των αναιρεσιβλήτων - εναγόντων, επιπλέον δε όσον αφορά τους πέμπτο και έκτο αυτών ότι εσφαλμένα έκρινε ότι ήταν ορισμένη ως προς την αναφορά των μηνιαίων αποδοχών, ενώ η αγωγή έπρεπε να απορριφθεί στο σύνολό της ως αόριστη ως προς όλους τους ενάγοντες- αναιρεσίβλητους, λόγω μη καθορισμού τρόπου εξευρέσεως του ύψους του ωρομισθίου, επί πλέον δε ως προς τους 5° και 6° λόγω μη ανάλυσης των μηνιαίων αποδοχών τους. Οι επικαλούμενες με το λόγο αυτό ελλείψεις της αγωγής δεν ανάγονται στη νομική αοριστία αυτής, αλλά την ποσοτική και στηρίζονται στο λόγο του αριθ. 14 του άρθρου 559 KΠολΔ (και όχι τον αριθ.6 του άρθρου 560 KΠολΔ, όπως αναφέρεται στο αναιρετήριο), ο οποίος δεν περιλαμβάνεται στους περιοριστικά αναφερόμενους λόγους του άρθρου 560 KΠολΔ. Επομένως είναι απορριπτέος προεχόντως ως απαράδεκτος.